५० खर्ब पुग्यो सेयर बजार, गणनामा ‘गडबड’ ?

५० खर्ब पुग्यो सेयर बजार, गणनामा ‘गडबड’ ?काठमाडौं ।नेपालको सेयर बजारको कुल पूँजीकरण पहिलोपटक ५० खर्ब नाघेको छ। नेपाल स्टक एक्सचेन्ज (नेप्से) का अनुसार सोमबारसम्म सेयर बजारको पूँजीकरण ५० खर्ब ९ अर्ब रुपैयाँ पुगेको हो। यो तथ्यांक सार्वजनिक भएसँगै बजारमा उत्साह त देखिएको छ, तर लगानीकर्ता र विश्लेषकहरूबीच भने यसको गणनामा गम्भीर प्रश्न उठ्न थालेका छन्।विशेषज्ञहरूका अनुसार पूँजीकरणको गणना गर्दा संस्थापक सेयरलाई पनि समान दरमा मूल्यांकन गरिएको छ, जुन पद्धति विवादास्पद छ। बैंक तथा वित्तीय संस्थाका संस्थापक सेयरहरू प्रायः बिक्री योग्य हुँदैनन् वा त्यसमा निश्चित अवधि लगाइएको हुन्छ। तर तिनको मूल्यलाई पनि बजार दरअनुसार नै गणना गर्दा पूँजीकरण कृत्रिम रूपमा बढेको देखिन्छ।’गणना गर्ने विधि नै त्रुटिपूर्ण’सेयर विश्लेषक रितेश खनाल भन्छन्, “जुन सेयर बजारमा बिक्री नै गर्न पाइँदैन, त्यसको मूल्य समेत पूँजीकरणमा हाल्दा वास्तविकता भन्दा धेरै देखिन्छ। यसले लगानीकर्तालाई भ्रममा पार्न सक्छ।”उनको भनाइमा, यसरी हिसाब गर्दा देशको कुल गार्हस्थ उत्पादन (GDP) को ८२ प्रतिशतभन्दा धेरै पूँजीकरण देखिनु अस्वाभाविक हो। “यदि गणना विधि सही बनाइएन भने नीति निर्माणमा पनि भ्रम उत्पन्न हुन्छ,” खनालले थपे।१० कम्पनीको मात्र २७ प्रतिशत हिस्साबजार पूँजीकरणको २७ प्रतिशत हिस्सा भने १० ठूला कम्पनीले मात्रै ओगटेका छन्। ती कम्पनीहरूमा नेपाल पुनर्बीमा, नेपाल टेलिकम, नबिल बैंक, नागरिक लगानी कोष, हिमालयन रिइन्स्योरेन्स, ग्लोबल आईएमई बैंक, एभरेस्ट बैंक, नेपाल इन्भेस्टमेन्ट मेगा बैंक, HIDCL र विशाल बजार लिमिटेड रहेका छन्।सेयर बजारमा बृद्धि : उत्साह या भ्रम?सेयर बजारमा लगानीकर्ताको विश्वास र कारोबार दुवैमा बृद्धि भएको देखिए पनि यस प्रकारको ‘गडबड’ गणनाले बजारको पारदर्शिता र दीर्घकालीन विश्वसनीयता माथि प्रश्न उठाएको छ।निष्कर्षनेपालको सेयर बजारले ऐतिहासिक उचाइमा पाइला टेकेको भए पनि त्यसको पछाडिको तथ्यांक र गणनामा पारदर्शिता आवश्यक देखिन्छ। पूँजीकरण गणनामा सुधार नगरे अझ ठूलो भ्रम सिर्जना हुनसक्ने भन्दै विज्ञहरूले सचेत गराएका छन्।